Herman de vries
70 jaar de natuur als kunstwerk
Van onderzoeker naar kunstenaar
herman de vries startte zijn carrière als biologisch veldonderzoeker, een ervaring die zijn kunst blijvend beïnvloedde. In de jaren ’50 en ’60 gebruikte hij wetenschappelijke methoden om orde en toeval in de natuur te onderzoeken, wat resulteerde in zijn eerste toevalswerken. Rond 1970 maakte hij een radicale omslag: hij zag in dat de natuur zelf het ultieme kunstwerk is. Vanaf dat moment richtte hij zich volledig op het verzamelen en ordenen van natuurlijke materialen – bladeren, stenen en aarde – waarmee hij zijn iconische natuurwerken creëerde. De tentoonstelling neemt bezoekers mee in zijn wereld, van zijn eerste artistieke experimenten tot zijn diepe verbondenheid met de natuur. Dit komt tot uiting in het Steigerwald, het Duitse bosgebied nabij zijn woonplaats, waar hij veel inspiratie vindt voor zijn werk.
Unieke werken en nooit eerder getoonde archiefstukken
De tentoonstelling in Rijksmuseum Twenthe brengt voor het eerst alle fasen van de vries’ oeuvre samen. Hoogtepunten zijn onder andere het monumentale toevalsreliëf (1967) – een bijzonder bruikleen van het Rijksmuseum Amsterdam – en de indrukwekkende installatie la gomera, waarin hij het Canarische eiland als een totaal kunstwerk presenteert. Daarnaast worden nooit eerder getoonde archiefstukken en documentatie getoond die nieuw licht werpen op zijn vroege periode als kunstenaar.
Meer dan zestig werken
Met ruim zestig werken, verspreid over negen museumzalen en de binnentuin, is herman de vries: 70 jaar de natuur als kunstwerk de meest omvangrijke tentoonstelling over zijn oeuvre tot nu toe. Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde publicatie, en wordt een uitgebreid publieksprogramma georganiseerd.
Locatie: Rijksmuseum Twenthe, Enschede
Open: t/m 9 november 2025
Info: https://www.rijksmuseumtwenthe.nl/content/3893/nl/herman-de-vries-70-jaar-de-natuur-als-kunstwerk
Kisho Suga
‘Where Both Sides Meet
Museum Cobra presenteert met trots de eerste Nederlandse solotentoonstelling van de Japanse kunstenaar Kishio Suga. In de late jaren zestig verzetten Suga en tijdgenoten zich tegen de drang om de natuur te beheersen of vorm te geven. In plaats daarvan lieten ze materialen spreken in hun eigen taal.
Tokio
De Mono-ha beweging ontstond in Tokio als reactie op de maatschappelijke en politieke spanningen in de jaren zestig, vooral de internationale relaties tussen Azië en de Verenigde Staten. In plaats van traditionele kunstwerken te maken, werkten de kunstenaars met natuurlijke en industriële materialen in hun ongewijzigde staat. Dit was een manier om hun onbehagen over de naoorlogse moderniteit en de snelle industrialisatie te verwerken. Suga’s werk geeft vorm aan deze benadering, waarin betekenis ontstaat uit de relatie tussen objecten, hun omgeving en de tijd die wij ermee doorbrengen.
Verbondenheid
‘Where Both Sides Meet’ verwijst naar een gedachte van Suga uit 1976. Hij stelde dat kunst ontstaat waar de werelden van beweging (zoals mensen) en stilte (zoals stenen) elkaar raken, waardoor ruimte ontstaat voor reflectie en verwondering. Het is precies deze zoektocht naar de onderlinge verbondenheid van elementen die Suga’s werk zo krachtig maakt. Hij nodigt ons uit om opnieuw te kijken, om aandacht te geven aan wat we meestal over het hoofd zien. Zijn werk is een uitnodiging tot stilte, tot aanwezigheid, en soms zelfs tot een glimlach.
Kishio Suga
Kishio Suga is een sleutelfiguur van de naoorlogse Japanse avant-garde en bekend om zijn poëtische installaties en sculpturen waarin natuurlijke en industriële materialen in hun oorspronkelijke staat samenkomen. Na zijn studie aan de Tama Art University begon Suga met ‘veldwerken’ in de buitenlucht, waarbij hij materialen als hout, steen en metaal combineerde zonder ze te bewerken. Naast installaties maakt hij ook werken op papier, wandassemblages en performances, die hij ‘activaties’ noemt. Zijn oeuvre is omvangrijk en internationaal erkend, met tentoonstellingen in onder meer MoMa, Centre Pompidou en de Biënnale van Venetië. Suga woont en werkt in Ito, Japan.
Locatie: Museum Cobra, Amstelveen
Open: 26 oktober 2025
Info: https://www.museum.nl/nl/museum-cobra/tentoonstelling/kishio-suga-where-both-sides-meet
Noguchi
Zo’n vijfentwintig kunstwerken en ruim dertig lampen van de Amerikaans-Japanse kunstenaar Isamu Noguchi (1904–1988) zijn deze zomer te zien in en om het Rijksmuseum. De jaarlijkse tuintentoonstelling van het Rijksmuseum laat alle facetten zien van het veelzijdige oeuvre van één van de belangrijkste modernistische beeldhouwers van de twintigste eeuw.
In de tuinen van het Rijksmuseum zijn Noguchi’s abstracte beelden van onder meer steen en brons te zien. Binnen in het museum sieren dertig van zijn wereldberoemde Akari lichtsculpturen het Atrium. Een selectie van zijn innovatieve en vaak amusante keramiek is te zien in het Aziatisch Paviljoen, waaronder het iconischeZelfportret als schaaluit 1952. In de 18de-eeuwse Beuningkamer van het museum wordt zijn zeldzame schaaktafel getoond. Deze ontwierp hij voor de tentoonstellingThe Imagery of Chess, die de surrealistische kunstenaars Marcel Duchamp en Max Ernst in 1944-45 in een New Yorkse galerie organiseerden.
De tentoonstelling is tot stand gekomen in samenwerking metThe Isamu Noguchi Foundation and Garden Museumin New York, het museum dat zijn nalatenschap levend houdt, en vindt plaats in het jaar dat het instituut zijn veertigste verjaardag viert. De tentoonstelling in de Rijksmuseumtuinen wordt mede mogelijk gemaakt door de Don Quixote Foundation/Rijksmuseum Fonds, Pon en de Rijksmuseum Club.
De tentoonstellingIsamu Noguchi in de Rijksmuseumtuinenis van 28 mei t/m 26 oktober te zien en gratis toegankelijk.
Locatie: Rijksmuseum tuinen in Amsterdam
Open: 26 oktober 2025
Info: https://www.rijksmuseum.nl/nl/pers/persberichten/sculpturen-isamu-noguchi-deze-zomer-te-zien-in-de-rijksmuseumtuinen
Workshop Suminagashi (Japans papier-marmeren) door Miriam Kemperman en Michael Beer
Anders dan bij de Turkse techniek om papier te marmeren, werkt men hierbij met gewoon water. Niet met een verdikt oppervlak met stijfsel of Iers mos. Water beweegt bij iedere aanraking en tochtvlaag. Die bewegingen legt men vast op papier. Het water maakt de patronen. Welke patronen dat zijn kunnen we beïnvloeden, maar nooit volledig beheersen. Zo ontstaat er een samenwerking tussen de wil van de mens en de natuurlijke bewegingen van het water. Het levert prachtige patronen op.
Spannend om te zien. Je kunt er bijna niet mee ophouden om te experimenteren.
Je maakt mooie papiertjes,geschikt voor kalligrafie bijvoorbeeld, maar ook kaarten om te versturen.
Wil je er een echt Japans teken/schrijfboekje van maken? Dat kan in de week er na. Daarin gaat men boekbinden op een Japanse manier. Hier kan ook apart voor ingetekend worden. Wil je dan ook graag een keer een echt groot vel maken of verder gaan met experimenten? Ook dat is mogelijk.
Locatie: Dieserstraat 26, Zutphen
Intekenen voor workshop: zie de website
Info: https://teken-design.nl/open-werkplaats-workshops-en-cursussen/een-dagdeel-workshop-suminagashi/
Japan dichtbij
Een blog over kunst, cultuur, lifestyle, eten drinken en entertainment, gerelateerd aan Japan. Ook wordt een evenementenagenda van zaken die iets met de Japanse cultuur hebben bijgehouden. Er zijn persoonlijke verslagen te lezen over Japan op reis, maar vooral Japanse cultuur in Nederland.
Website: www.japandichtbij.nl
Digitale tentoonstelling
Picasso & Matisse. Beauty is a line. Nu het niet meer voor iedereen vanzelfsprekend is een museum te bezoeken hebben wij de tentoonstelling ‘Picasso & Matisse. Beauty is a online beschikbaar gemaakt. Zo kunt u tóch een bezoekje brengen. Veel plezier!
Als grootmeesters van de moderne kunst, beheersten Pablo Picasso en Henri Matisse als geen ander de kunst van de lijn. Want de lijn is het ultieme gereedschap voor de moderne kunstenaar aan het begin van de 20ste eeuw, wanneer kunst steeds meer om interpretatie, expressie en vorm ging draaien. Lijnen geven betekenis aan vormen; lijnen hebben zoveel zeggingskracht, dat met een simpele pennenstreek een herkenbaar gezicht, figuur of object op papier kan worden gezet; lijnen scheiden hoofdzaak van bijzaak, kleden uit, tot alleen de essentie overblijft. Geholpen door onze verbeelding, is de lijn de taal van de moderne kunst
Picasso en Matisse
De moderne meesters Pablo Picasso (1881-1973) en Henri Matisse (1869-1954) genoten aan het einde van de 19de eeuw hun vormende jaren, wanneer de eeuwenoude opvatting van het kunstwerk als een venster op de wereld – een natuurgetrouwe weergave van de werkelijkheid – onder druk was komen te staan. Daar droeg de uitvinding van de fotografie sterk aan bij. Want hoe onderscheidde het kunstwerk zich van de natuurgetrouwe foto? Het antwoord van de kunstenaar werd aanvankelijk nog ín die werkelijkheid gezocht. Het was aan hem of haar om de meest essentiële, betekenisvolle vormen in de natuur te herkennen en in het kunstwerk te vangen. Om iets eigens aan die werkelijkheid toe te voegen – een gevoel, emotie of idee. Kunst ging steeds meer om expressie en vorm draaien. De lijnvoering is daarvoor van essentieel belang.
Voor Picasso was het tekenen een beginpunt van het creatieve proces, een spontane opname, onverbiddelijk. Soms een wirwar van krassen, soms enkele rake lijnen: in zijn grafische oeuvre stelde hij het medium in dienst van het experiment, zonder eindstation, een beeld dat in het proces ontstaat. Matisse tekende zelf op dat zijn lijntekeningen de puurste, meest directe vertaling van zijn emoties zijn. Hij streefde naar een gekaderde, gebalanceerde schoonheid. Bijvoorbeeld in het lichaam van een vrouw: ‘in de eerste plaats geef ik haar elegantie en charme, maar het gaat erom haar nóg iets te geven. Ik zal de betekenis van het lichaam condenseren door haar essentiële lijnen te zoeken.’
Locatie: Rijks museum Twenthe, Enschede
Open: expositie is voorbij, maar is wel online te bezichtigen!!
Info: https://www.rijksmuseumtwenthe.nl/content/2642/nl/picasso-amp-matisse-beauty-is-a-line
Cursus ‘Japans penseelschilderen’ door Annemie van de Ven
De essentie schilderen van een onderwerp uit de natuur, met een korte meditatie als voorbereiding. De materialen zijn bijzonder en met name het penseel met een verende kwaliteit is belangrijk. Zonder tekening meteen een inktschildering maken kan iedereen leren en Annemie laat alles zien in een demo. Uitgangspunt is de eeuwenoude Japanse penseelschilderkunst waarbij het zelf inkt maken geleerd wordt welke daarna op rijstpapier aangebracht wordt. Dit kan ook met kleur worden gedaan. Zie: Cursus Sumi-e en Workshops Sumi-e.
Locatie: De Steenmarter 5, 5622 NJ – Eindhoven
Info: www.annemievandeven.nl Tel: 040 245 3064
Driedaags workshop: Japan Art- schilderen zonder kwast met Marian Filarski
Je gebruikt maar heel af en toe de penseel. In plaats daarvan laat je je verf vloeien over je werkstuk. Hierdoor heb je minder invloed op je werk en ontstaan andere vormen dan je ooit had kunnen bedenken. Uitgangspunt is monumentaal werken met grote contrasten.
Wabi-sabi
De manier van werken heeft veel weg van de wabi-sabitechniek, maar is toch weer anders. Je werkt namelijk met acrylverf. Je mag je werk in aardetinten maken, maar werken met kleur kan ook.
Locatie: Atelier Filaraski, Van Beverwijkstraat 34 in Schijndel
Info: https://academiefilarski.nl/workshops/workshop-schilderen-zonder-kwast/
De (s)maak van papier scheppen
De verschillende papierworkshops hebben tot doel papier te maken met verschillende grondstoffen die bepalend zijn voor steeds weer een verrassend resultaat.
Dat kan met gerecycleerd materiaal of met kant en klare kwaliteitsgrondstoffen uit de papierindustrie, maar vooral ook met planten uit de tuin, of een ruwere basis zoals schorsen uit het oosten.
Ook minder voor de hand liggende vezels, zoals bv.olifantenmest, bananenblad,…kunnen aan bod komen!
Niet alleen workshops, maar ook workshops op maat en vakantiecursussen in de Franse Ardennen behoren tot de mogelijkheden.
Het is heel gemakkelijk bereikbaar, ook met de trein, en men kan gratis parkeren.
Plaats: Arboretum Kalmthout (België)
Info: www.papierexpressie.be